Zdrowie psychiczne dzieci w wieku przedszkolnym
10 października obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Zdrowie psychiczne to fundament prawidłowego rozwoju dziecka. Obejmuje zdolność do przeżywania emocji, tworzenia relacji i radzenia sobie z wyzwaniami dnia codziennego. Wczesne lata życia mają kluczowe znaczenie dla dalszego dobrostanu emocjonalnego i społecznego.
Relacje z rodzicami i opiekunami.
Bezpieczna, czuła i przewidywalna relacja z rodzicem to najważniejszy czynnik chroniący zdrowie psychiczne dziecka. Dostępność emocjonalna rodzica – reagowanie na potrzeby, wspólna zabawa i rozmowa – wspiera rozwój poczucia bezpieczeństwa i samoregulacji. Krótkie, codzienne chwile pełnej uwagi mają ogromne znaczenie.
Co znaczy „dostępność” rodzica w praktyce?
Słuchanie i odpowiadanie na sygnały dziecka poprzez zwrócenie się ku niemu, nawiązanie kontaktu wzrokowego, odpowiedź werbalną lub niewerbalną – czasami przecież wystarczy „przytulas”. Część z Was, drodzy rodzice pomyśli że to oczywiste, ale coraz częściej niestety obserwuje się obecność fizyczną rodzica bez obecności emocjonalnej (scrollowanie smartfona).
Wspólna zabawa i rozmowa — nawet krótkie, ale codzienne i pełne bliskości interakcje mają duże znaczenie.
Spójność i przewidywalność: stały rytm dnia, jasne granice i rutyny dają dziecku poczucie bezpieczeństwa.
Badania pokazują, że wysoka jakość przywiązania wiąże się z lepszą regulacją emocji i lepszym funkcjonowaniem społecznym.
Wspieraj samodzielność.
Nie wyręczaj dziecka w zadaniach, które jest w stanie wykonać samo. Nadmierne wyręczanie (tzw. „helicopter parenting”) może ograniczać rozwój samodzielności, odporności i umiejętności radzenia sobie z trudnościami. Dając dziecku adekwatne do wieku zadania (ubieranie prostych rzeczy, sprzątanie zabawek, samodzielne jedzenie) wspieramy jego poczucie sprawczości i kompetencji. Stopniowe stawianie wyzwań, przy jednoczesnym wsparciu i bezpiecznym „zapleczu” rodzica, pomaga w budowie samoregulacji. Pozwalając na próbowanie, popełnianie błędów i radzenie sobie z małymi trudnościami, rozwijasz w nim odporność psychiczną, poczucie sprawczości i pewność siebie.
Ekrany i media.
Zgodnie z zaleceniami WHO i Amerykańskiej Akademii Pediatrii dzieci w wieku 3-6 lat nie powinny spędzać przed ekranem więcej niż 1 godzinę dziennie, najlepiej wspólnie z dorosłym. Dzieci poniżej 2 roku życia – powinny unikać ekranów poza ewentualnymi rozmowami wideo. Zbyt dużo czasu przed ekranem wpływa negatywnie na sen, uwagę i rozwój języka. I uwaga ! ta godzina przedszkolaka to łączny czas przed wszelkimi ekranami (telefon, tablet, komputer, laptop, telewizor).
Znaczenie zabawy swobodnej i kontaktu z naturą.
Zabawa swobodna, ruch i kontakt z naturą są podstawą zdrowia psychicznego. Zabawa swobodna — czyli taka, którą dziecko inicjuje i kieruje samo, bez stałych instrukcji dorosłych — jest kluczowa dla rozwoju emocjonalnego, społecznego i poznawczego. To właśnie w zabawie dzieci uczą się świata, samoregulacji i współpracy z innymi. Dlaczego zabawa swobodna jest tak ważna?
Rozwija kreatywność i wyobraźnię – dziecko wymyśla własne historie, role i rozwiązania problemów.
Wzmacnia kompetencje społeczne – w zabawie z rówieśnikami dzieci uczą się dzielenia, negocjowania i empatii.
Pomaga w rozładowaniu emocji – poprzez ruch, odgrywanie ról i eksperymentowanie dziecko uczy się rozpoznawać i regulować emocje.
Buduje poczucie sprawczości – gdy dziecko samo decyduje, co i jak robi, rośnie jego pewność siebie i samodzielność.
Wspiera odporność psychiczną – zabawa na świeżym powietrzu i w grupie sprzyja radości, uważności i redukuje stres.
Jak rodzice mogą wspierać zabawę swobodną:
Daj dziecku czas i przestrzeń na zabawę – nie musi być zaplanowana ani „produktywna”.
Ogranicz nadmiar zajęć zorganizowanych – dzieci potrzebują chwil „bez celu”, by rozwijać się naturalnie.
Nie ingeruj w zabawę, jeśli nie jest to konieczne – obserwuj, wspieraj, ale nie narzucaj pomysłów.
Zapewnij różnorodne, proste materiały (klocki, patyki, kartony, kredki), które pobudzają wyobraźnię.
Zachęcaj do zabawy na świeżym powietrzu – natura sprzyja spontaniczności i ruchowi.
Coraz więcej badań pokazuje, że regularny kontakt z przyrodą — spacer po lesie, zabawa w parku, ogródku czy na łące — wspiera wszechstronny rozwój dziecka.
Przebywanie w naturze:
obniża poziom stresu i napięcia – kontakt z zielenią wpływa na obniżenie poziomu kortyzolu („hormonu stresu”) oraz poprawia nastrój;
poprawia koncentrację i uwagę – dzieci bawiące się regularnie na świeżym powietrzu mają lepszą samoregulację i łatwiej skupiają się na zadaniach;
wzmacnia odporność psychiczną – natura sprzyja wyciszeniu, pomaga radzić sobie z emocjami i buduje poczucie spokoju;
rozwija empatię i współpracę – wspólne zabawy na świeżym powietrzu uczą dzielenia się, współdziałania i troski o środowisko;
wspiera zdrowy sen i aktywność fizyczną, które są kluczowe dla równowagi emocjonalnej.
Dzieci, które spędzają czas w lesie lub w otoczeniu zieleni, rzadziej doświadczają objawów lęku, nadpobudliwości i problemów z nastrojem. Już 20–30 minut dziennie aktywności na świeżym powietrzu przynosi zauważalne korzyści dla zdrowia psychicznego i fizycznego.
Życzę zdrowia nam wszystkim
Anna Mróz-Kaźmierczak
Poradnik dla rodziców: Nadużywanie gier multimedialnych i nieodpowiednie treści w grach
Wprowadzenie
Gry multimedialne są popularną formą rozrywki, również wśród dzieci w wieku przedszkolnym. Wspierają rozwój, uczą logicznego myślenia i mogą być cennym narzędziem edukacyjnym. Jednak ich niewłaściwe użytkowanie – zarówno pod względem czasu spędzanego przed ekranem, jak i doboru treści – może prowadzić do negatywnych konsekwencji dla zdrowia i rozwoju dziecka.
Zagrożenia związane z nadużywaniem gier:
Problemy zdrowotne – długotrwałe wpatrywanie się w ekran może prowadzić do zmęczenia oczu, bólu głowy oraz problemów z koncentracją. Może prowadzić do uzależniania cyfrowego, wpływa także na uwagę, pamięć i uczenie się.
Zaburzenia snu – nadmierna ekspozycja na ekran, zwłaszcza wieczorem, może powodować trudności z zasypianiem i niespokojny sen.
Zmniejszona aktywność fizyczna – dzieci, które spędzają zbyt wiele czasu na grach, mogą wykazywać mniejszą chęć do ruchu i aktywności na świeżym powietrzu.
Izolacja społeczna – nadmierne granie może ograniczać interakcje z rówieśnikami i rodziną. Dzieci, które spędzają dużo czasu przed ekranami wykazują gwałtowne zmiany nastroju, tendencję do stanów depresyjnych i lęku, miewają wybuchy złości, doświadczają poważnych trudności w regulacji nastroju, często są zirytowane i bardzo źle znoszą frustrację. Ich zachowanie jest buntownicze, zdezorganizowane, relacje społeczne są mało rozwinięte, wykazują słaby kontakt wzrokowy. Do tego dochodzą trudności ze snem, mogą występować też tiki i jąkanie.
Nieodpowiednie treści w grach – dlaczego to ważne?
Niektóre gry zawierają przemoc i inne treści nieodpowiednie dla wieku dziecka. Dzieci w wieku przedszkolnym są szczególnie podatne na wpływy zewnętrzne, dlatego rodzice powinni zwracać uwagę na oznaczenia wiekowe (np. PEGI) oraz zawartość gier.
Jak mądrze korzystać z gier?
Kontroluj czas spędzany przed ekranem – zaleca się, aby dzieci w wieku przedszkolnym nie korzystały z urządzeń ekranowych dłużej niż 30 minut dziennie. Lepiej 2x15 niż 1x30.
Wybieraj gry edukacyjne – warto szukać aplikacji i gier wspierających rozwój poznawczy, koordynację ruchową i kreatywność.
Sprawdzaj treści gier – zwracaj uwagę na oznaczenia PEGI oraz czytaj recenzje przed udostępnieniem gry dziecku.
Graj razem z dzieckiem – wspólna zabawa pozwala kontrolować treści oraz wzmacnia więzi rodzinne.
Wprowadzaj alternatywne aktywności – zachęcaj dziecko do zabawy na świeżym powietrzu, czytania książek czy zajęć manualnych.
Podsumowanie
Gry mogą być wartościową formą rozrywki i nauki, ale ich niewłaściwe stosowanie może prowadzić do negatywnych skutków. Świadomy wybór treści, kontrolowanie czasu spędzanego przed ekranem oraz proponowanie alternatywnych form aktywności to kluczowe działania, które pozwolą dziecku czerpać korzyści z nowoczesnych technologii bez ryzyka ich nadużywania.
A w co grają dzieci z naszego przedszkola?
Informacje zebrane podczas swobodnych rozmów z dziećmi.
Brawl Stars sugerowany przez twórców gry wiek 13 lat
na Google Play PEGI 7
na App Store 9 +
Minecraft na Google Play PEGI 7
na App Store 9+
Uwaga: niektóre dodatki lub rozszerzenia do gry Minecraft zostały zaklasyfikowane jako 12+.
EA Sports FC na Google Play PEGI 3
na App Store 4+
Pokemon GO na Google Play PEGI 7
na App Store 9+
The Sims 4 na Google Play PEGI 12
na App Store 12+
Fortnite na Google Play PEGI 12
na App Store 9+
Roblox na Google Play zalecany nadzór rodzicielski, niektóre elementy gry przeznaczone są dla dzieci 7+, ale dużo treści jest także dla 9+ lub 13 +
na App Store 12 +
Among Us na Google Play PEGI 7
na App Store 9+
GTA na Google Play PEGI 18+
na App Store 18+
Zauważyliście, że tylko jedna gra z w/w przeznaczona jest dla przedszkolaków?
Anna Mróz-Kaźmierczak, psycholog
Lęki u dzieci w wieku przedszkolnym.
Lęk jest naturalnym elementem rozwoju dziecka i pełni funkcję adaptacyjną – pomaga unikać zagrożeń i radzić sobie z nowymi sytuacjami. Ważne jest, aby rodzice byli świadomi typowych lęków pojawiających się na poszczególnych etapach rozwoju oraz wiedzieli, jak wspierać dziecko w ich przezwyciężaniu.
Typowe lęki w wieku przedszkolnym:
3 rok życia
Dzieci w tym wieku mogą reagować lękiem na głośne dźwięki (np. odkurzacz, woda w rurach). Często pojawia się także strach przed dużymi, poruszającymi się przedmiotami (samochody), burzą, wiatrem, ciemnością oraz małymi zwierzętami (np. owadami). Może nasilić się lęk separacyjny, który pojawia się już ok. 7-9 miesiąca życia by później znowu dać o sobie znać tuż przed 3 urodzinami. Stopniowo zanika około 5 roku życia.
4 rok życia
Dzieci zaczynają przeżywać koszmary senne i odczuwać lęk przed ciemnością. Ich rozwijająca się wyobraźnia sprawia, że mogą bać się potworów lub innych wymyślonych postaci.
5 rok życia
W tym wieku lęk przed istotami nadprzyrodzonymi, takimi jak duchy, wiedźmy czy potwory, staje się bardziej wyraźny. Dzieci mogą prosić rodziców o sprawdzenie, czy pod łóżkiem nie kryje się potwór. Może także pojawić się obawa przed nieznanymi osobami oraz lęk związany z obawą o bezpieczeństwo bliskich np. czy mama wróci do domu.
6 rok życia
Pojawia się lęk przed stratą i śmiercią – dzieci pojmują już, że pewne rzeczy są nieodwracalne, dlatego boją się o siebie i o rodziców. Zadają dużo pytań z cyklu: „Co się dzieje po śmierci?", „Czy ty umrzesz?", „Czy ja umrę?". To bezpośrednio związane jest z kolejnym lękiem - o zdrowie. Od 5 roku życia, dzieciom towarzyszą lęki dotyczące możliwości uszkodzenia ciała. Stąd dzieci często boją się włamywaczy, wypadków samochodowych, porwań. Mogą również bać się gwałtownych zjawisk atmosferycznych. To wiek intensywnych lęków społecznych, związanych z odrzuceniem.
Jak pomóc dziecku w przezwyciężaniu lęków?
Wspieraj poczucie bezpieczeństwa – okazuj zrozumienie i akceptuj emocje dziecka, nie bagatelizuj jego strachu.
Czytaj bajki terapeutyczne – historie o bohaterach pokonujących lęki mogą pomóc dziecku w radzeniu sobie z własnymi obawami.
Wprowadź techniki relaksacyjne – ćwiczenia oddechowe i wizualizacje mogą pomóc dziecku wyciszyć się w trudnych momentach.
Organizuj zabawy oswajające lęk – poprzez zabawę można w bezpiecznych warunkach ćwiczyć strategie radzenia sobie z niepokojem.
Pozwól dziecku mówić o swoich lękach – rozmowy pomagają dziecku zrozumieć swoje emocje i uczą, jak sobie z nimi radzić.
Nie unikaj sytuacji lękowych – stopniowe oswajanie bodźców wywołujących strach pozwala dziecku zyskać nad nimi kontrolę.
Jeśli lęk dziecka jest bardzo nasilony i utrudnia codzienne funkcjonowanie, warto skonsultować się z psychologiem, który pomoże dobrać odpowiednie metody wsparcia.
Zapraszam do kontaktu:
Anna Mróz-Kaźmierczak, psycholog